Wateroverlast Nederland en klimaatverandering

In de afgelopen dagen is er ruim over de 100 millimeter neerslag gevallen. Plaatselijk tot wel 150 millimeter. Dit alles rondom de zuidelijke provincies, met name in Zuid-Limburg. Gemiddeld gezien zou je ongeveer 80 millimeter verwachten. Met 150 millimeter valt er dus bijna twee keer de maandelijkse neerslag binnen een tijdsbestek van dagen. Dit is de belangrijkste oorzaak voor de ontstane wateroverlast in Nederland. 

Hydrologische kringloop

Om inzicht te krijgen in het ontstaan van deze wateroverlast gaan we eerst een korte blik werpen op de normale gang van zaken. Namelijk de hydrologische kringloop, ofwel de waterkringloop. Zoals te zien in de afbeelding hieronder.

Voor het wateroverlast gedeelte zijn we vooral geïnteresseerd in wat er gebeurt zodra het water uit de lucht valt en het aardoppervlakte raakt. In de figuur hierboven kun je zien dat een deel van het water direct weer verdampt, een deel via de oppervlakte wordt vervoerd en een deel via de grond gaat. Een groot deel van het water zien we normaal dus niet, omdat dit infiltreert in de bodem en via grondwater terug de zee of oceaan in gaat. Wel zien we de rivieren en stroompjes die het water afvoeren wat niet infiltreert.

Overlandse afvoer bij wateroverlast

Echter zien we tijdens de extreme neerslag overal rivieren stromen, zelfs door je straat heen. Er gaat dan dus iets mis met de normale gang van zaken. Er valt dan zoveel water dat het niet meer de bodem in kan. Dit principe heet ‘surface runoff’ ofwel overlandse afvoer. Dit fenomeen kan op meerdere manieren ontstaan. We gaan nu in op de twee hoofdoorzaken, namelijk de neerslag intensiteit en de bodem verzadiging

Bij de verzadiging van de bodem is allereerst de intensiteit van belang, een bodem kan met een bepaalde snelheid het water opnemen. Denk hierbij maar aan de wasbak, die loopt op een bepaalde snelheid leeg doordat de afvoer een bepaalde grootte heeft. Heeft je wasbak een grotere afvoer, dan zal deze ook sneller leeglopen. Bodems zijn niet anders, deze moeten ook vollopen maar zijn wel begrensd door het type bodemdeeltjes. Soms zijn er nauwe ruimtes voor water, en soms wat grotere ruimtes. Je spreekt van een ‘surface runoff’ zodra er sneller water valt, dan de bodem het kan opnemen.

Ook kan de bodem vol zitten, bodems hebben een beperkte ruimte voor water. Als er genoeg regen valt om deze ruimte op te vullen zit de bodem vol. Als er dan nóg meer regen blijft vallen kan de bodem het niet meer opnemen, en zal de gevallen regen via het oppervlakte wegstromen. De regendruppel die de bodem doet overlopen ????. 

Nu is de huidige extreme situatie, zoals in Limburg afgelopen week, een combinatie van beide, de bodems zaten al vol van veel neerslag in de voorgaande periode. En vervolgens waren er ontzettend heftige regenbuien waarbij de neerslagintensiteit extreem was. Dit heeft gezorgd voor een zeer sterk gecombineerd effect en al het wateroverlast wat daarbij komt kijken. Een gevaar van overlandse afvoer is bodemerosie. Meerdere bodems zijn instabiel geworden en huizen weggevaagd. Ook lopen straten onder en komen daardoor huishoudens in gevaar! 

Wateroverlast Nederland en klimaatverandering

Tegen de extreme neerslag is weinig te doen, dat komt nu eenmaal af en toe voor. Door klimaatverandering zelfs steeds vaker en heftiger en daarmee wordt de kans op wateroverlast in Nederland steeds groter. Wel is er wat te doen aan de infiltratie, door verstedelijking zijn steeds meer gebieden bestraat of hebben andere ondoorlatende lagen. Hierdoor kan het water niet infiltreren en zal het direct overlands afvoeren. Door doorlatende bestrating te gebruiken kan al veel water wél gewoon infiltreren. Helaas heeft alles een max en zal de bodem ook bepalend blijven, wel kan er gekeken worden naar drainage kanalen voor gebieden veel wateroverlast ontstaat. 

ThermoMate app
ThermoMate zorgt ervoor dat jij altijd op de hoogte bent van de laatste weerrecords in Nederland. Download nu de app en mis er nooit meer één.