Wanneer komt er weer een Elfstedentocht?

De Elfstedentocht, een oer-Hollands evenement, echter komt het er al decennia niet meer van. De laatste Elfstedentocht was in 1997. In 2012 waren we ‘recent’ nog erg dichtbij, bijna was de benodigde ijsdikte van 15 centimeter gehaald! Maar, toen gooide een laag sneeuw roet in het eten. Wat is er dan nodig om hem wél te laten plaatsvinden?

Vorst

Laten we beginnen met het intrappen van een open deur, het moet koud zijn. Een goede maatstaf vastgesteld door het KNMI is de gemiddelde 15-daagse minimumtemperatuur in De Bilt, deze moet -4,2 graden zijn geweest. Mocht dit niet het geval zijn, dan wordt het ijs in de meeste gevallen niet dik genoeg voor een Elfstedentocht.

Sneeuw wel voor, niet tijdens de ijsgroei

Sneeuw en winterse temperaturen zijn nagenoeg onlosmakelijk met elkaar verbonden, echter is sneeuw niet in iedere fase van ijsgroei wenselijk. Het is bevorderend als er sneeuw valt aan het begin van de vorstperiode, dan ontstaat een wit dek. Dit dek weerkaatst vervolgens een groot deel van het zonlicht waardoor de temperatuur flink kan dalen! Ook zorgt sneeuw voor een daling in de watertemperatuur. Als er eenmaal een laag ijs gevormd is moet de sneeuw weg blijven.

Tijdens de groei is het namelijk een slechte zaak wanneer sneeuw valt. Hoewel de omgeving alsnog zou blijven afkoelen heeft sneeuw ook een isolerende werking. Wat dan juist de ijsgroei onder het sneeuw nadelig beïnvloedt. 

Hoe ontstaat dit ideale Elfstedentocht weer?

Om deze ideale omstandigheden te bereiken moeten een paar puzzelstukjes in elkaar vallen. Om eerst een dik pak sneeuw te krijgen zou een noordwester wind ideaal zijn, relatief ‘vochtige’ koude lucht komt dan over ons land heen om sneeuw los te laten. Vervolgens moet de wind snel draaien naar een noordooster wind, dat is aflandige, koude en bovendien droge lucht, ideaal voor flinke vorst. Daarnaast is het meest ideaal als deze twee windrichtingen rond januari plaatsvinden, de zon is dan nog zwak, waardoor er overdag weinig ijs zal dooien.

Gaat er ooit nog een Elfstedentocht komen?

Het ziet er slecht uit voor de Elfstedentocht, de gemiddelde temperatuur in de winter loopt steeds verder op. En daarmee neemt de kans op een Elfstedentocht steeds meer af. In de figuur hieronder is de kans op een 15-daagse minimumtemperatuur van -4,2 graden in De Bilt uiteengezet. De kans op een Elfstedentocht in een jaar is hiermee ongeveer 6,1%.

De eerste Elfstedentocht

De eerste officieel gereden Elfstedentocht was op 2 januari 1909. Vervolgens heeft de tocht nog 14 keer plaatsgevonden. De laatste keer was op 4 januari 1997, toen passeerde Henk Angenent bij de mannen als eerste de finish. Bij de vrouwen won Klasina Seinstra de tocht. Hieronder staat de complete lijst van alle 15 Elfstedentochten ooit gereden.

2 januari 1909

7 februari 1912

27 januari 1917

12 februari 1929

16 december 1933

30 januari 1940

6 februari 1941

22 januari 1942

8 februari 1947

3 februari 1954

14 februari 1956

18 januari 1963

21 februari 1985

26 februari 1986

4 januari 1997

ThermoMate app
ThermoMate zorgt ervoor dat jij altijd op de hoogte bent van de laatste weerrecords in Nederland. Download nu de app en mis er nooit meer één.